Indusketa hauetan dokumentatu dira Burdin Aroko bizitoki-egitura baten hondakinak (etxea), harrizko eta adobezko hormak, zeramikazko ontziak, harrizko errotak, eta baita garaian kontsumitzen ziren animalien hondakinak ere (K.a. VIII. mendetik I. mendera). Hiri-bilbearen plangintzak herriguneko eraikuntza desberdinak erakusten ditu. Horrek eta barruan aurkitutako aztarnen kontserbazio bikainak aukera ematen dute habitat kontzentratu eta gotortu horietan bizi ziren gizarteak sakon ikertzeko.
Giza hondarrak
Arkeologia-taldeko zuzendarien arreta erakarri duen aurkikuntza bat jaiotza-inguruko pertsona baten aztarnak agertzea izan da (jaio baino lehentxeago, 36 aste inguruko haurdunaldia). Etxe baten barruko lurrean lurperatu zuten, eta, bere usteen arabera, babesleku bat izango zen, leku sakratu eta aldi berean pribatu bat, ez baitzen nekropoli batean erraustua izateko adinera iritsi, komunitateko gainerako kideekin egin ohi zuten bezala. Ehorzketa berezi honen hezurrak aztertzen ari dira Francisco Etxeberria doktorea eta Lourdes Herrasti, Aranzadi Zientzia Elkarteko ikertzaileak.
Gainera, 6 metroko zabalerako harresi gisa dokumentatutako laginketa arkeologikoak egin dira harresietan. Informazio horrekin guztiarekin, Aranzadiko arkeologia-taldeak uste du herrixka gotortu horrek (herrigunea, abeltzaintza- eta nekazaritza-funtzioko esparruak, harresiak eta abar barne) 10 hektarea inguruko gehieneko azalera izan dezakeela, eta babes handia izan dezakeela neurri handiko defentsa artifizialekin.
Erromatarren aurreko aztarnategia
Prozesu gatazkatsuak eta erromanizazioaren etorrerak ekarri zuen ezegonkortasuna ulertzeko funtsezko beste pieza bat herrixkaren zati bat nahita suntsitu izanaren ebidentzia izan da; izan ere, nahita eragindako su-hondarrak aurkitu dira bizitegi-eraikinaren barruan. Horrek guztiak agerian uzten du Irulegi fase kronologiko zabalak hartzen dituen aztarnategia dela, eta, horregatik, erreferentziazkoa izango dela Iruñerriaren bilakaera historikoa ezagutzeko. Era berean, laginak bildu dira laborategirako, duela 2700 urteko herrixka horretatik gertu dagoen ingurumena, ingurune horretan izandako aldaketak eta bertako biztanleek utzitako aztarna ezagutzeko. Hondeaketaren zuzendariaren hitzetan, “Irulegiko hedadura eta hiri-garapena garrantzitsua da Pirinio aurreko arroen Nafarroako finkatze-ereduak ulertzeko, Ebro haranaren eta mendialdearen arteko lotura baita itxuraz”. Aranguren Ibarreko Udalak, Nafarroako Gobernuaren laguntzarekin, gune horretan 2007. urteaz geroztik egin diren jarduera arkeologiko guztiak sustatu ditu. Urte hauetan, Irulegiko gaztelua induskatu eta musealizatu da (XI-XV. d. C.), Erdi Arokoa. Oraingo honetan, udal honek historiaurreko aztarnategi honen arkeologia-lanak sustatzen ditu. Manolo Romero alkateak gogorarazi duenez, “Irulegi gure iragana ikertzeko eta musealizatzeko eredu bihurtu da. Gaur egun ehunka dira gaztelura joaten diren pertsonak, batez ere asteburuetan bisitatzen duten familia taldeak. Orain, aurkikuntza garrantzitsu horiekin, Aranguren Ibarra Iruñerriko aisialdi berde eta kulturalaren erreferente nagusienetako bat bihurtu da “. Aztarnategia, gainera, UPV/EHUk finantzatutako Burdin Aroari buruzko doktorego-tesi baten kasua da, Burgosko Unibertsitateko eta CENIEHko (Giza Eboluzioari buruzko Ikerketa Zentro Nazionala) ikertzaileekin lankidetzan.